فرش قرمز محمد بن سلمان برای ژنرال قمر جاوید باجوا

ژنرال قمر جاوید باجوا، فرمانده ارتش پاکستان روز یکشنبه در سفری غیرمنتظره در جده با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی دیدار کرد. طرفین در این دیدار درباره روابط دوجانبه پاکستان و عربستان و گسترش همکاری‌های دوجانبه در بخش‌های مختلف از جمله دفاعی و نظامی گفتگو کردند. آنان موضوعات مورد علاقه متقابل و همچنین فرصت‌های توسعه روابط دو کشور را نیز مورد بررسی قرار دادند. همچنین بن سلمان به دستور شاه سعودی مدال افتخار موسوم به «ملک عبدالعزیز» را برای تجلیل از آنچه سعودی‌ها خدمات فرمانده ارتش پاکستان جهت تقویت دوستی و پیوند دو کشور عنوان کردند، به ژنرال باجوا اعطا کرد.

سفر فرمانده ارتش پاکستان به عربستان در شرایط کنونی حاوی پیام‌های مهمی در روابط دوجانبه و در سطح منطقه است. باتوجه به اینکه پاکستان از لحاظ اقتصادی همواره با چالشهای بزرگی روبرو بوده است، لذا سفر فرمانده پاکستانی به عربستان اقدامی برای کسب اعتماد طرف سعودی برای حمایت مالی از این کشور برای برون رفت از بحران اقتصادی است. در سفر شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان به عربستان هم که دو هفته پس از روی کار آمدن دولت جدید انجام شد، سعودیها با کمک 8 میلیارد دلاری برای سرمایه گذاری در زیرساختهای اقتصادی پاکستان موافقت کردند، هر چند بسیاری از این وعده‌های اقتصادی در گذشته محقق نشده است اما ارتش پاکستان امیدوار است بتواند نظر مساعد عربستان را جلب کند.

هر چند در روابط دوجانبه برای پاکستانی‌ها تنها منافع اقتصادی اولویت دارد اما برای حاکمان سعودی چنین دیدارهایی از ابعاد زیادی حائز اهمیت است. عربستان در سیاستهای خود در پاکستان به ضرب المثل «کدخدا رو ببین، ده رو بچاپ» روی آورده است و مقامات ریاض به خوبی به این مسئله واقف هستند که عملا این ارتش پاکستان است که حرف آخر را در سیاست خارجی و حتی سرنوشت دولتهای این کشور را تعیین می‌کند. به عبارتی، این ارتش است که تعیین می‌کند دولتها تا چه زمانی روی کار باشند و چه زمانی از قدرت خلع شوند و در دو دهه گذشته بارها شاهد چنین وضعیتی در پاکستان بودیم که آخرین نمونه آن برکناری عمران خان از نخست وزیری بود که با کمک ارتش انجام شد. بنابراین، سعودیها برای هدایت سیاستهای پاکستان سعی دارند پیمان خود را با مقامات ارتش مستحکم کنند تا در بزنگاه تاریخی که مقامات اسلام آباد راه جدایی با سعودی را در پیش گرفتند، به قدرت ارتش متوسل شوند تا فردی همسو با خود را روی کار بیاورند.

هر چند تنها دو ماه از روی کار آمدن دولت جدید پاکستان می‌گذرد و سعودیها هم با نخست وزیر جدید روابط خوبی دارند، اما تجربه نشان داده که پایه‌های دولتی در پاکستان متزلزل است و باتوجه به اینکه احتمال پیروزی مجدد عمران خان در انتخابات آتی پارلمانی وجود دارد، سعودیها از الآن سیاستهای خود را با ارتش هماهنگ می‌کنند. چون در صورت روی کار آمدن مجدد عمران به دلیل شبه کودتای ارتش علیه دولت او، این احتمال وجود دارد که قدرت ارتش را کاهش دهد و سعودیها نمی‌خواهند چنین اتفاقی در پاکستان رخ دهد.

سعودیها که در دو دهه گذشته در سیاستهای منطقه‌ای خود با ارتش پاکستان همکاری‌های زیادی را داشته‌اند، در شرایط فعلی نیز سعی می‌کنند تا این کشور را در کنار خود داشته باشند تا برای موازنه‌سازی در برابر رقبایی مثل ایران از آن استفاده کنند. ارتش پاکستان به دلیل قدرت اتمی که در اختیار دارد برای سعودیها اهمیت خاصی دارد و در زمانی که سعودیها دنبال کسب دانش فناوری و دانش هسته‌ای از خارج هستند، می‌تواند خدمات ارزنده‌ای را به عربستان ارائه دهد.

از سوی دیگر، پاکستان در ماههای اخیر روابط خود با ترکیه را گسترش داده و از آنکارا برای جذب سرمایه‌گذاری در اقتصاد پاکستان دعوت کرده است، لذا نزدیکی ترکیه و پاکستان به مذاق سعودیها خوش نیامده است. دو ماه پیش سومین ناوچه جنگی ساخت ترکیه به نیروی دریایی پاکستان تحویل داده شد و طی آن نخست وزیر پاکستان هم به ترکیه رفت و با مقامات ارشد این کشور برای توسعه مناسبات تجاری گفتگو کرد. سعودیها همواره سعی کرده‌اند با وعده‌های اقتصادی و سرمایه گذاری در بخشهای مختلف پاکستان، مقامات این کشور را تحت نفوذ خود داشته باشند و در صورتی که ترکیه به سرمایه گذاری در لایه‌های اقتصادی پاکستان وارد شود، کار سعودیها برای تاثیرگذاری در تحولات سیاسی اسلام آباد سخت خواهد شد. بنابراین این بار هم با وعده‌های اقتصادی تلاش خواهند کرد تا پاکستان را همچنان در اردوگاه خود داشته باشند و در صورت نیاز بتوانند در ساختارهای سیاسی و اقتصادی این کشور تاثیرگذار باشند.

نکته دیگری که در سفر فرمانده ارتش پاکستان به ریاض باید به آن اشاره کرد بحث تشکیل ائتلاف منطقه‌ای است که این روزها سر و صدای زیادی را به راه انداخته است. باتوجه به اینکه در سفر آخر ماه جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به عربستان و سرزمینهای اشغالی قرار است تشکیل ائتلاف منطقه‌ای عربی- صهیونیستی به طور رسمی اعلام شود، بنابراین سعودیها تلاش زیادی کرده‌اند تا کشورهای زیادی را برای پیوستن به این ائتلاف عبری-عربی متقاعد کنند. پاکستان هم یکی از طرفهای تاثیرگذار در تحولات امنیتی منطقه است که سعودیها روی آن حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند. حضور پاکستان در این ائتلاف امنیتی وزن نظامی آنرا بالا می‌برد و برای سعودیها نیز یک موفقیت بزرگی به شمار می‌رود. باتوجه به اینکه کشورهای عضو تنها از میان شیخ نشینهای حاشیه خلیج فارس و به اضافه رژیم صهیونیستی و مصر و اردن است، مشارکت پاکستان سبب می‌شود تا این ائتلاف تا مرزهای شرقی ایران نیز امتداد پیدا کند و به ادعای کشورهای عضو، حلقه محاصره علیه ایران نیز تنگ‌تر خواهد شد.

مسئله دیگر در روابط دوجانبه عربستان و پاکستان به بحث وضعیت کنونی افغانستان نیز مربوط می‌شود. از آنجا که ارتش پاکستان نقش مهمی در تعیین سیاستهای طالبان دارد، بنابراین سعودیها سعی دارند با کمک اسلام آباد بتوانند در تحولات افغانستان نیز نقش موثری ایفا کنند. در صورت به رسمیت شناختن حکومت طالبان از سوی جامعه بین‌الملل، عربستان نیز نقشه‌هایی برای نفوذ در بدنه سیاسی افغانستان خواهد داشت و از هم اکنون دنبال این هستند تا زیرساختهای چنین نفوذی را از طریق ارتش پاکستان فراهم کنند.

در پایان می‌توان گفت که ارتش پاکستان حکم اسب تروا را برای عربستان دارد تا برنامه‌های سعودی در اسلام آباد را به خوبی اجرا کرده و در منطقه نیز با سیاستهای تنش آفرین ریاض همراهی کند.